Mısır tarihinde gerçekleştirilen en demokatik seçimlerle 2012 yılında iktidara gelen Mursinin, kendisine hiç iktidar olma fırsatı verilmeden ordu tarafından gerçekleştirilen darbeyle devrilmesi, bu darbeye karşı çıkanları hedef alan katliamlar ve uzun tutukluluk süresi sonunda Mursi ve İhvan üyeleri hakkında verilen idam kararları insan hakları konusunda son 60 yılda ulaşılan evrensel değerler açısından bakıldığında kabul edilebilir uygulamalar değildir. İnsan hakları konusunda hassas olduğunu iddia eden bütün kesimler tarafından kınanmalıdır. Bu ağır insan hakları ihlallerine karşı kınama ile yetinilmeyip, bunları gerçekleştirenlerin yargılanması ve yeni ihlaller yapmalarının engellenmesi için herkesin üzerine düşen sorumluluğu yerine getirmesi gerekir.

Ancak dünya ve Ortadoğu siyaseti göstermektedir ki, bahsettiğimiz evrensel insan hakları kuralları dünyanın her bölgesinde aynı şekilde uygulanmamaktadır. Özellikle Ortadoğunun bugünkü manzarasına bakıldığında siyasetin insan hakları ilkeleri doğrultusunda şekillendiğini ileri sürmek doğru olmayacaktır. Aksine Ortadoğuda siyasete, insan hakları hukukunun da bir parçasını oluşturduğu uluslararası hukuk değil güç ve çıkarlar şekil vermektedir. Sisi ile kaybedilenler Mısırda gücü elinde tutan General Sisi, küresel güçler ABD ve AB ile bölgesel güçler İsrail ve Suudi Arabistanın desteğini alarak Mursi yönetimine karşı darbeyi gerçekleştirmiş, sonrasında onların desteği ya da onayını alarak Müslüman Kardeşlere karşı yoğun bir baskı politikası başlatmış ve nihayet bu hareketin liderlerine karşı idam kararlarını vermiştir. Bu kararlar darbeci Sisi yönetiminin Mısırı onyıllar sürecek bir karanlığa sürüklemekte olduğunun göstergesidir. Şekli bağımsızlığından beri küresel aktörlerin etkisinden kurtulamayan ve onların etkisindeki yerel diktatörlerin başarısız yönetimleri sonucu önemli bir bölgesel güç olma potansiyelini kullanamayan Mısır 2011 devrimi sonucunda elde etmeye yaklaştığı iç barışını kurma şansını darbeci Sisi yönetiminin politikalarıyla yeniden kaybetmiş durumdadır. Bu baskı politikalarının Müslüman Kardeşleri aşırı şekilde radikalleştirmesi ve bunun sonucunda ülkeyi bütün Mısır halkının kaybedeceği bir iç savaşa sürüklemesi önemli bir risk olarak durmaktadır. Bölge politikası açısından bakıldığında yapılması gereken ilk tespit ise, Sisi yönetiminin Müslüman Kardeşlere yönelik bu ağır baskı politikasını destekleyen bölge ülkelerinin orta ve uzun vadede bundan büyük zarar görecekleridir. Müslüman Kardeşlerin siyasal ideolojisi ve İslam anlayışını kendileri için tehdit olarak gören bu ülkeler ona karşı izledikleri bu imha politikası sonucunda onun çok radikal yüzüyle tanışma riskiyle karşı karşıyadırlar. Ortadoğu bölgesinde zaten “İslamcı” olduğunu iddia eden aşırı radikal silahlı hareketlerin yaygın olduğu bir dönemde olduğumuz ve bu örgütlerin bütün bölgeyi nasıl kaosa sürükledikleri hatırlanırsa bu riskin ne kadar büyük olduğu anlaşılacaktır. Mısırdaki Müslüman Kardeşlere iktidar olma ya da siyasete katılma şansı verilmiş olsaydıdevlet yönetimine dair tecrübe sahibi olma imkanı elde etmiş olacaklardı ve Mısırın bölge ve dünya ekonomisi ile bütünleşmesini sağlayacak adımlara öncülük edebileceklerdi. Çaresiz radikalleşme Bu imkândan mahrum bırakılan ve kendilerine yaşama hakkı tanınmayan bu hareketin Arap coğrafyasının neredeyse tamamında sempatizanları olduğu düşünüldüğünde, Mısırda yaşanan tecrübenin onları da radikalleştireceği ve bunun doğuracağı gerilimi yönetemeyen o ülkelerin de bir şiddet sarmalına sürüklenmesi riski yüksektir. Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirliklerinin bu süreçte Hamas ve Müslüman Kardeşlere karşı sert politikasının Arap sokaklarında yol açtığı öfke daha şimdiden kendisini hissettirmeye başlamıştır. Bu öfkeyi fark eden Riyadın yeni kral döneminde Müslüman Kardeşlere yaşam şansı tanımayan politikasını yumuşatması ve bu yönde Sisiye de telkinde bulunması beklenmektedir. Çünkü Yemen, Suriye ve Irakta İrana karşı zorlu bir mücadele içerisine giren Suudi Arabistanın Sünni dünyada çok yaygın bir hareket olan Müslüman Kardeşler ile mücadeleyi aynı sertlikte sürdürmesi yani aynı anda iki cephede birden savaşması rasyonel olmayacaktır. Ancak Ortadoğu başkentlerinde alınan kararların rasyonelliği konusunda geçmişe kısa bir bakış Riyadın çoğu zaman olduğu gibi, bu konuda da rasyonel olmayan politikalarında ısrar edebileceğini göstermektedir. Bir başka bölge ülkesi olan İsrail açısından bakıldığında, Refah sınır kapısını kapatan ve Haması yasaklayan Sisi gibi bir diktatörün Mısırda iktidarda bulunması yakın vadede İsrailin çıkarları açısından faydalı gibi görünmektedir. Ancak Sisinin Müslüman Kardeşler ve Hamasa yönelik politikalarının sertleşmesinin bu coğrafyada doğurdu öfke ve bu politikaların arkasında İsrail olduğuna dair algı İsrailin güvenliği açısından riskleri artırmaktadır. Müdahaleci bir devlet olarak bilinen ve zaman zaman bölgedeki değişik ülkelere karşı yaptığı askeri saldırılarla bunu açıkça gösteren İsrailin Mısırda yaşanan gelişmelerde etkisinin olduğuna Arap halkları arasında yaygın şekilde inanılmaktadır. İsrail ile işbirliği yaptığı düşüncesihem Sisi yönetimine hem de İsraile karşı öfkeyi artırmaktadır ve artan bu öfke orta ve uzun vadede İsrailin bölgedeki varlığına yönelik tehdidi de artırmaktadır. Biriken bu öfkenin muhtemel bir patlamasının ardından Mısırın kaosa sürüklenmesi, İsrailin sınırında Lübnan ve Suriyenin ardından yeni bir istikrarsız ülke anlamına gelecektir. İsrailin komşusu olan bu ülkelerin içine düştükleri bu şiddet sarmalı, onların güçlü ülkeler olmasına fırsat vermeyerek İsrail açısından tehdit olmalarını engelliyor belki, ancak buralarda yaşanan şiddetin artmasının baskı, yoksulluk ve açlıktan başka bir şey tanımayan nesiller yetiştirdiğini ve bunun da çok radikal silahlı örgütleri beslediğini unutmamak gerekir. Bu şekilde etrafı ateş çemberine dönen İsrailin de kendi varlığını güven içerisinde sürdürmesi mümkün olamayacaktır. Küresel aktörlerin rolü ABD ve AB gibi küresel aktörlerin Sisinin politikalarındaki rolüne gelince, bu ülkelerin insan hakları ve demokrasi kavramlarını sadece söylem düzeyinde öne çıkardıkları, buna karşılık dış politikalarını şekillendirirken bu ilkeleri görmezden geldikleri bilinen bir gerçektir. Mısırda da bu politikayı devam ettirdiler ve darbeye destek verdikleri gibi, darbenin ardından gerçekleştirilen katliamları, Mısır halkının yeni otoritenin kim olduğunu anlaması için yapılması zorunlu eylemler olarak görüp seyrettiler. Sisi yönetimi ve onu finanse eden Körfez ülkeleri üzerinde önemli etkileri olmasına rağmen, bugüne kadar bu etkilerini Mısırda darbe sonrasında demokratik bir yönetime dönülmesi yönünde kullanmadılar. Bu politikalarından anlaşılan Mısırda, Enver Sedat ve Hüsnü Mübarek dönemlerinde olduğu gibi, kolay yönlendirebilecekleri ve İsrailin güvenliğine katkıda bulunacak bir elit diktatörlüğünü tercih ediyorlar. Bu Ortadoğuda “kontrollü demokratikleştirme” politikasını artık tamamen çöpe attıklarını ve eski “otokratik elitler” sistemine geri döndüklerini göstermektedir. Mısır gibi bir ülkede demokratikleşme yolundaki adımlara müsaade etmeleri durumunda bunun kolayca kontrolden çıkabileceğini ve ülke üzerindeki manipülasyon imkanlarının ortadan kalkabileceğini gördükleri için daha kolay nüfuz edebilecekleri Sisi gibi bir diktatörle çalışmayı tercih ettiler. Diktatörlerle işbirliği yapmaları bölgede Amerikan ve Batı karşıtlığının artmasına yol açmak suretiyle Washington, Londra, Paris ve Berlin için riskler oluşturuyor, ancak bu riskler Mursi gibi halkın oylarıyla seçilmiş bir liderin Mısırı ABD, AB ve İsrailin çıkarlarından uzaklaştıracak bir yöne sürüklemesinden daha kabul edilebilir görülüyor. Bu yüzden diktatörün içeride kendisi için tehlike olarak gördüğü bütün rakiplerini ortadan kaldırmasına müsaade ediyorlar ve tıpkı İsrailin Gazze veya Lübnanda haftalar süren katliamlarına sessiz kalıp ona “işini bitirmesi için gerekli süreyi tanıdıkları” gibi, Sisiye de ihtiyaç duyduğu toleransı gösteriyorlar. Başka ülkelerin içişlerine karışmak için yoğun olarak kullandıkları insan hakları ve demokrasi eleştirilerini Sisinin Müslüman Kardeşleri yok etme politikası karşısında, ancak görüntüyü kurtarmak için ve çok cılız bir şekilde seslendiriyorlar ki, Mısırdaki yeni diktatör bundan rahatsız olup içeride gerekli gördüğü temizliği yapmaktan vaz geçmesin. Bu şekilde bölgesel ve küresel aktörlerin önemli bir kısmının uyguladıkları güç politikasıyla Mısır ve Ortadoğuyu daha fazla çatışmaya ve kaosa sürüklemeye çalıştığı bir dönemde sağduyulu seslerin yükselmesi ve bu politikaların kendi faillerini de felakete götürecek ağır sonuçlarının olacağını hatırlatması gerekmektedir. Türkiyenin Mısır konusunda yapmaya çalıştığı, ülkede önemli bir tabana sahip olan Müslüman Kardeşlerin siyasetin dışına itilmesinin yanlış olduğunu anlatmakve bu hareketin mensuplarını daha fazla radikalleştirecek baskıların sona erdirilmesini sağlamaktır. Bu politika çerçevesinde, Mursi ve diğer İhvan yöneticileri hakkında verilen idam kararlarına da tepki gösteren Ankaranın bu kararların uygulanmasını engellemek için kararlı bir politika izlemesi gerekmektedir. Ancak bu konuda sadece hükümete değil, muhalefet partilerine, sivil toplum kuruluşlarına ve bütün diğer kesimlere önemli görevler düşmektedir.Bu yazı ilk olarak Star Açık Görüş'te yayınlanmıştır.