Yorumlar

ABD’nin Müslüman Kardeşler Politikasının Çıkmazları

Donald Trumpın ABDde iktidara gelmesi İslam coğrafyasında endişeyle karşılandı. Bu anlamda daha ciddi bir kaygıyı Ortadoğu ve Arap dünyasının en geniş kapsamlı sosyal ve siyasal hareketi olan Müslüman Kardeşler çok daha fazla hissetmiştir. Nitekim, Trump yönetiminin hareketi doğrudan hedef alarak terör örgütleri listesine ekleme girişimi İhvan liderliğinin endişelenmekte haklı olduğunu gösteriyor. Obama döneminde bazı Cumhuriyetçi siyasiler Müslüman Kardeşlerin terör örgütü ilan edilmesi için girişimlerde bulunmuş, ancak siyasi liderliğin desteğini bulamadıkları için bunda başarılı olamamışlardı. Ancak halihazırda ABD, Senato kararı dahi olmadan doğrudan Başkanlık kararı ile Müslüman Kardeşlerin terör örgütü ilan edilmesinin değerlendirildiği bir noktaya gelmiş durumda.

Bu nedenle Müslüman Kardeşler liderliği kendilerine yönelik ABD merkezli bu tehdidin bertaraf edilmesi için mesai harcamakta. Türkiye ve Katar başta olmak üzere birçok ülkede diplomatik girişimlerde bulunan hareket, ABDnin bu yönde olası bir kararının getireceği riskleri muhataplarına iletiyorlar. İhvan kadrolarının bu temaslardaki amacı kendilerine yakın olan ülke yönetimlerinin Washingtonun Müslüman Kardeşleri terör örgütü ilan etme planını askıya alması çağrısında bulunmaları.

Trans-nasyonal bir hareket İhvan liderliğinin bu konuda endişelenmekte haklı olduğu bir gerçek. Nitekim Trump yönetimi Müslüman Kardeşleri terör örgütü ilan etmesinin doğuracağı komplikasyonların farkında olmadan hareket ediyor. Özellikle ABD medyasında ve kamuoyunda Trumpın bu yönde bir karar almasının getireceği riskler çokça dile getiriliyor. Bunlar birkaç ana başlıkta detaylandırılabilir.

Her şeyden önce Müslüman Kardeşler hareketinin barışçıl ve şiddetten uzak bir hareket olduğu konusunda uzmanların hemfikir olduğu bir gerçek. Bu durum özellikle akademide hareket üzerine çalışma yapan araştırmacılarca etraflıca anlatılmış. Bunun yanında trans-nasyonel bir hareket olan Müslüman Kardeşlerin Ortadoğu genelinde siyasi düzeyde faaliyet gösterdiği ülkelerde şiddetten uzak bir çizgi izlediği gözlemlenmekte. Ürdün, Tunus, Yemen, Bahreyn ve Kuveyt gibi ülkelerde Müslüman Kardeşler çizgisindeki partilerin parlamentolarda temsil edildikleri bilinmekte. Bunun yanında Müslüman Kardeşler hareketinin Fastaki kolu olan Adalet ve Kalkınma Partisi 2011den bu yana ülkede iktidarı elinde tutmakta ve başarılı bir siyasi liderlik sergilemektedir.

Öte yandan Mısırda 2012 yılında demokratik seçimlerle işbaşına gelen Muhammed Mursi, kendisine yönelik her türlü muhalefet kampanyasına siyasi düzlemde cevap vermiş, 2013 yılının Temmuz ayındaki askeri darbe ile görevden uzaklaştırılmasının ardından bile taraftarlarına barışçıl muhalefet çağrısında bulunmuştur. Mısırda askeri cunta yönetiminin uyguladığı baskı ve şiddet politikasına rağmen Müslüman Kardeşler hareketi şiddetten uzak ve barışçıl bir yöntem izlemiştir.

Müslüman Kardeşlerin terör örgütü ilan edilmesinin yaratacağı bir diğer sorun da hareketin ABD ve Kanada gibi ülkelerde de faaliyetlerinin bulunuyor olmasıyla ilgilidir. Her ne kadar hareket ile doğrudan bağı olduğu açıklanmasa da ABDde yasal çerçevede faaliyetlerini yürüten birçok sivil toplum kuruluşu Müslüman Kardeşler çizgisini izlemektedir. Üye sayısı onbinlerle ifade edilebilecek bu kuruluşlar, Trumpın Müslüman Kardeşleri terör örgütü ilan etmesi durumunda ilgili mevzuat gereği hedef haline gelebileceklerdir. Böylesi bir senaryo ABD içerisinde birçok sosyal ve yasal problemi beraberinde getirecek, terör ya da şiddetle hiçbir bağı olmayan ve uzun yıllar boyunca sivil toplum faaliyetleri yürüten kuruluşların lider kadroları ve üyeleri “terörist” olarak tanımlanabileceklerdir.

Üçüncü bir nokta da ABDnin Müslüman Kardeşleri terör örgütü ilan etmesinin yasal alanda komplikasyonları beraberinde getireceğidir. Yale Üniversitesinde Hukuk profesörü olan Andrew Marchın dikkat çektiği gibi hareketin terör örgütü ilan edilmesi Müslüman Kardeşler üzerine bilimsel çalışmalar yapan araştırmacıların “terör örgütüne materyal destek” sunmakla suçlanabileceği sonucunu doğurabilecektir. 

Trump ne kadar ileri gider? 

Birçok araştırmacının Müslüman Kardeşler üzerine çalışmalar yaptığı, hareket üyeleriyle görüşmeler gerçekleştirdiği ve bazı durumlarda harekete danışmanlık yaptığı gerçeğine dikkat çeken March, ABD yasalarının Washington tarafından terör örgütü ilan edilen herhangi bir örgütle her türlü ilişkiyi yasakladığını, dolayısıyla ne amaçla olursa olsun Müslüman Kardeşler ile bir şekilde iletişim kuran ya da hareketle ilgili bilgiler ortaya koyan araştırmacıların hukuki problemler yaşayabileceğini ifade etmektedir. Örnek vermek gerekirse 22 Şubat 2017de New York Times gazetesinde “Ben Bir Müslüman Kardeşler Üyesiyim, Terörist Değil” başlığıyla makalesi yayınlanan İhvan sözcüsü Cihad El-Haddadla iletişime geçtiği için gazete terörist örgüte destek olmak suçlamasıyla yargılanabilecektir. Benzer durum üniversite yayınevleri, düşünce kuruluşları ve hatta bazı hükümet kurumları için de ortaya çıkabilecektir. Hukuki açıdan bakıldığında Trump yönetiminin Müslüman Kardeşlere yönelik terör örgütü kararı almasının yaratacağı sonuçlar düşünüldüğünden çok daha komplike olabilecektir.  Son olarak Trumpın Müslüman Kardeşler hareketini terör örgütü ilan etme kararının ABD yasaları ile ne derece uyumlu olacağı da tartışmalıdır. Nitekim ABDde 2011de kabul edilen ve 2012de yürürlüğe giren US Code başlıklı yasanın 1189uncu maddesinde bir örgütün terörist ilan edilebilmesi için şu üç kriterin aranacağı belirtilmektedir: Örgütün yabancı olması, terör faaliyetlerinde bulunması ve terör faaliyetlerinin ABD vatandaşlarına ve ABD ulusal güvenliğine tehdit oluşturması. Bu açıklamalar dikkate alındığında Müslüman Kardeşler hareketinin burada belirtilen tanımlamanın dışında olduğu görülecektir. Nitekim kimileri yasal siyasi örgütlenmeler olmak üzere hareketin çok katmanlı bir yapısının olduğu ve hiçbir kolunun terör faaliyetlerinde bulunmadığı görülmektedir. Hareketin faaliyetlerinin ABD için bir ulusal tehdit oluşturup oluşturmadığı sorusu ise tamamen anlamsız kalmaktadır. Nitekim Müslüman Kardeşler ile bağlantılı olduğu bilinen ve hareketin bulundukları ülkelerdeki temsilcilikleri olarak görülen siyasi oluşumlar ABD yönetiminin doğrudan ilişkisinin olduğu Fas, Tunus, Ürdün, Lübnan ve Irak gibi ülkelerde faaliyetlerini sürdürmektedirler.

Dolayısıyla Trump yönetiminin hareketi terör örgütü ilan etmesi kararının daha önce Müslüman 7 ülke vatandaşlarının ABDye girişinin yasakladığı ve “Müslüman Yasağı” olarak anılan kararında olduğu gibi hukuki açıdan sorunlu olacağı ve bu anlamda savcılar tarafından engellenebileceği ihtimali gözardı edilmemelidir. Buna karşın Washingtonun Müslüman Kardeşler ile en ciddi mücadeleyi yürüten bölge ülkeleri olan Mısır ve Suudi Arabistan ile yakın bir siyaset izleme niyetinde olduğu da gözden kaçmamalıdır. Trumpın seçildikten hemen sonra Abdülfettah El-Sisi ile görüşmesi ve yine geçtiğimiz hafta içerisinde Suudi Arabistan İkinci Veliaht Prensi Muhammed bin Selman ile görüşerek samimi mesajlar vermesi bu durumun göstergesidir.

İhvanın zor seçimi

Bu anlamda dikkat çeken bir başka gelişme de geçtiğimiz günlerde yaşanmıştır. ABD Savunma Bakanı Jim Mattisin bakan yardımcısı olarak Anne Pattersonu atayacağını duyurması yönetimde Müslüman Kardeşler karşıtlığı ile bilinen kesimlerce tepkiyle karşılanmıştır. 2011-2013 yılları arasında Kahirede ABD Büyükelçisi olarak görev yapan Pattersonun Müslüman Kardeşler destekçisi olduğunu iddia eden Ted Cruz ve Tom Cotton gibi cumhuriyetçi senatörler Mattisin kararına karşı çıkmışlardır. Baskılar karşısında geri adım atan Mattis, Pattersonun bakan yardımcılığı adaylığını askıya aldığını duyurmak zorunda kalmıştır. Gelinen noktada Müslüman Kardeşler hareketinin önümüzdeki dönemde birtakım hayati kararlar alması gerekebilecektir. Hareketin, kendisini hedef alan bloğun genişlediğinin farkına varması ve gelecek vizyonunu bu yeni duruma göre çizmesi önem taşımaktadır. Bu bağlamda hareketin siyasi mücadeleye aynı tempoda devam ederek elinde kalan son “güç kırıntılarını” da tüketmek ile yeni bir toparlanma için zaman kazanma stratejisini izleme arasında kaldığı söylenebilir.

Bu süreçte Türkiye ve Katar gibi ülkelerin şemsiyesinin Müslüman Kardeşler için en güvenli sığınak olmaya devam edeceği söylenebilir. Ankaranın Müslüman Kardeşleri barışçıl bir siyasi aktör olarak görmeyi sürdüreceği de ön görülebilir. Öte yandan Müslüman Kardeşler liderliğinin de Türkiyenin içinden geçtiği sıkıntılı dönemin farkında olarak pozisyonunu belirlemesi ve politikalarını bu durumu göz önünde bulundurarak şekillendirmesi beklenmektedir.

 

bu yazı ilk defa Star Gazetesi'nde yayınlanmıştır.